Trong bối cảnh ngày càng nhiều người gặp tình trạng gầy kinh niên do áp lực công việc, rối loạn ăn uống hoặc thói quen sinh hoạt thiếu khoa học, nhu cầu tăng cân nhanh đã trở thành mảnh đất màu mỡ. Chính vì vậy, nhiều người đã tìm đến các loại thuốc tăng cân như một giải pháp nhanh chóng, khiến thị trường thuốc tăng cân trở nên đa dạng nhưng cũng đầy rủi ro. Vậy, uống thuốc tăng cân có tốt không? Bài viết dưới đây, Fitfood sẽ phân tích và đưa ra lời khuyên hữu ích cho bạn.
>> Xem thêm: Cách Lập Chế Độ Ăn Tăng Cân Và Bổ Sung Dinh Dưỡng Cho Người Gầy
Thuốc tăng cân là gì?
“Có nên uống thuốc tăng cân không?” hay “Uống thuốc tăng cân có tốt không?” là câu hỏi được nhiều người tìm kiếm. Thuốc tăng cân là một dạng viên nan hoặc viên nén có tác dụng kích thích sự thèm ăn và ăn uống ngon miệng cho người dùng. Cũng giống như thuốc giảm cân, thuốc tăng cân cũng có nhiều loại khác nhau.
Phân loại các loại thuốc tăng cân theo cơ chế hoạt động
Thuốc tăng cân là nhóm sản phẩm được quảng bá rộng rãi trên thị trường với mục đích giúp người gầy tăng trọng lượng cơ thể trong thời gian ngắn. Tuy nhiên, phần lớn các loại thuốc này tác động thông qua những cơ chế sinh học nhân tạo, ảnh hưởng trực tiếp đến hệ thần kinh, nội tiết hoặc chuyển hóa của cơ thể. Xét theo cơ chế hoạt động, có thể chia thuốc tăng cân thành ba nhóm chính như sau:
1. Nhóm thuốc kích thích cảm giác thèm ăn (Appetite Stimulants)
Đây là nhóm thuốc phổ biến nhất, có tác dụng kích thích trung tâm điều khiển ăn uống ở vùng dưới đồi của não, từ đó làm tăng cảm giác đói và thèm ăn. Cơ chế này khiến người dùng ăn nhiều hơn, hấp thu năng lượng vượt mức cần thiết và dẫn đến tăng cân nhanh chóng.
Các hoạt chất tiêu biểu trong nhóm này gồm:
- Cyproheptadine (Periactin): thuốc kháng histamin H1, vốn dùng trong điều trị dị ứng nhưng có tác dụng phụ là kích thích ăn uống mạnh.
- Megestrol acetate: dẫn xuất hormone progesterone tổng hợp, thường dùng cho bệnh nhân ung thư hoặc HIV/AIDS bị suy kiệt.
- Dronabinol: dạng tổng hợp của tetrahydrocannabinol (THC) – hoạt chất trong cần sa, có khả năng kích thích cảm giác thèm ăn.
Mặc dù có tác dụng tăng cân nhanh, nhóm thuốc này chỉ được chỉ định trong điều trị bệnh lý suy mòn, tuyệt đối không phù hợp cho người khỏe mạnh sử dụng với mục đích thẩm mỹ.
2. Nhóm corticosteroid (hormone vỏ tuyến thượng thận)
Corticosteroid là nhóm thuốc có khả năng giữ nước, tăng tổng hợp glycogen, kích thích ăn uống và làm tăng trọng lượng cơ thể trong thời gian ngắn. Tuy nhiên, phần lớn lượng cân nặng tăng lên là do tích nước và mỡ, chứ không phải do tăng khối cơ.
Các hoạt chất thường gặp gồm:
- Prednisolone
- Dexamethasone
- Methylprednisolone
Các hoạt chất này thường bị pha trộn trái phép trong các sản phẩm "thuốc tăng cân Đông y", "viên tăng cân siêu tốc" hoặc "tăng cân 7 ngày" nhằm tạo hiệu quả tăng cân tức thì. Sự lạm dụng nhóm thuốc này có thể gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng cho cơ thể.
3. Nhóm thuốc đồng hóa (Anabolic Steroids)
Nhóm thuốc đồng hóa có cơ chế hoạt động tương tự hormone testosterone của nam giới, giúp tăng tổng hợp protein và kích thích phát triển cơ bắp. Đây là nhóm thuốc chuyên dùng trong y học cho bệnh nhân suy mòn nặng hoặc người mắc các bệnh mãn tính như HIV/AIDS, ung thư, loãng xương.
Các hoạt chất tiêu biểu gồm:
- Oxymetholone (Anadrol)
- Methandienone (Dianabol)
- Nandrolone
- Testosterone
Mặc dù có thể giúp tăng cân và tăng cơ trong thời gian ngắn, nhóm thuốc này gây ra nhiều biến chứng nội tiết nghiêm trọng nếu sử dụng không có chỉ định y khoa.
Tác dụng phụ của thuốc tăng cân
Việc sử dụng thuốc tăng cân không theo hướng dẫn y khoa tiềm ẩn nhiều nguy cơ đối với sức khỏe. Hầu hết các loại thuốc này, dù thuộc nhóm nào, đều gây ra những tác dụng phụ ảnh hưởng đến nhiều cơ quan và hệ thống sinh học của cơ thể.
1. Ảnh hưởng đến gan và thận
Gan và thận là hai cơ quan chịu trách nhiệm chuyển hóa và thải trừ thuốc. Khi sử dụng thuốc tăng cân trong thời gian dài, các hoạt chất tổng hợp hoặc hormone sẽ làm tăng men gan, gây viêm gan, gan nhiễm mỡ và suy gan. Đồng thời, thận cũng bị tổn thương do phải lọc lượng độc chất và chất chuyển hóa lớn, dẫn đến suy thận mạn tính.
2. Tác động tiêu cực lên hệ tim mạch
Các loại thuốc chứa corticosteroid hoặc hormone đồng hóa có thể giữ muối và nước trong cơ thể, gây phù nề, tăng huyết áp và rối loạn nhịp tim. Về lâu dài, tình trạng này làm tăng nguy cơ bệnh mạch vành, suy tim và đột quỵ. Ngoài ra, thuốc đồng hóa còn làm tăng cholesterol xấu (LDL) và giảm cholesterol tốt (HDL), đẩy nhanh quá trình xơ vữa động mạch.
3. Rối loạn nội tiết và sinh sản
Thuốc tăng cân có thể làm rối loạn nghiêm trọng hệ thống nội tiết. Ở nam giới, việc sử dụng hormone đồng hóa làm ức chế sản xuất testosterone tự nhiên, dẫn đến teo tinh hoàn, giảm ham muốn và vô sinh. Ở nữ giới, thuốc gây rối loạn kinh nguyệt, mọc lông bất thường, nổi mụn và thay đổi giọng nói. Đối với nhóm corticosteroid, việc lạm dụng còn khiến cơ thể ức chế tuyến thượng thận, gây suy tuyến khi ngừng thuốc đột ngột.
4. Ảnh hưởng đến tâm thần và hệ thần kinh
Một số thuốc kích thích thèm ăn có thể gây buồn ngủ, mệt mỏi, chóng mặt hoặc rối loạn cảm xúc. Khi dùng lâu dài, người dùng dễ bị lệ thuộc thuốc, xuất hiện cảm giác chán ăn khi ngưng sử dụng. Đặc biệt, nhóm steroid đồng hóa có thể làm thay đổi tâm lý, gây hung hăng, dễ nổi nóng, trầm cảm hoặc mất kiểm soát hành vi.
5. Biến đổi ngoại hình và hệ miễn dịch
Người sử dụng thuốc tăng cân, đặc biệt là nhóm corticosteroid, thường gặp tình trạng phù mặt, mỡ tích tụ vùng cổ và bụng, da rạn nứt và yếu cơ. Đồng thời, thuốc làm suy giảm hệ miễn dịch, khiến cơ thể dễ mắc bệnh nhiễm trùng, vết thương lâu lành và hồi phục chậm sau ốm.
Kết luận
Mặc dù các loại thuốc tăng cân có thể mang lại hiệu quả tạm thời về mặt hình thể, song cái giá phải trả là những tổn thương sâu sắc và lâu dài đối với sức khỏe. Việc tăng cân bền vững chỉ nên đạt được thông qua chế độ dinh dưỡng khoa học, luyện tập hợp lý và giấc ngủ đầy đủ, thay vì phụ thuộc vào thuốc. Mỗi cá nhân cần nâng cao nhận thức về tác hại của các loại thuốc này và tìm đến bác sĩ chuyên khoa dinh dưỡng hoặc nội tiết để được tư vấn khi có nhu cầu cải thiện cân nặng.
Cách lưu ý chọn thuốc tăng cân nhờ vào hoạt chất
Việc lựa chọn thuốc tăng cân cần dựa trên thành phần hoạt chất thay vì quảng cáo hoặc tên thương hiệu. Người tiêu dùng nên ưu tiên các sản phẩm có công bố thành phần rõ ràng, nguồn gốc hợp pháp, đạt chuẩn GMP hoặc được cơ quan y tế kiểm định. Những loại thuốc hoặc thực phẩm chức năng chỉ ghi thành phần thảo dược mơ hồ, không nêu rõ hàm lượng hoặc không có số công bố nên được xem là nguy cơ cao. Ngoài ra, cần cảnh giác với các sản phẩm hứa hẹn “tăng cân nhanh trong 3–7 ngày”, vì phần lớn có khả năng chứa corticosteroid hoặc thuốc kháng histamin mạnh (cyproheptadine) gây tăng cân giả tạo và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe lâu dài.
1. Nhóm hoạt chất cần đặc biệt lưu ý, nên tránh hoặc chỉ dùng khi có chỉ định y khoa.
a. Cyproheptadine và các thuốc kháng histamin kích thích ăn
Cyproheptadine là hoạt chất có tác dụng kích thích trung tâm ăn uống của não, giúp tăng cảm giác thèm ăn. Tuy nhiên, việc sử dụng kéo dài có thể dẫn đến tổn thương gan, rối loạn tiêu hóa và lệ thuộc thuốc. Khi ngừng thuốc, người dùng dễ sụt cân trở lại.
Do đó, chỉ nên dùng khi có chỉ định y khoa rõ ràng, không nên sử dụng vì mục đích thẩm mỹ.
b. Corticosteroid (Prednisolone, Dexamethasone, Betamethasone…)
Nhóm hoạt chất này có khả năng giữ nước, tăng cảm giác ăn, làm người dùng “tăng cân nhanh” chỉ sau vài ngày. Tuy nhiên, đó là tăng cân giả do tích nước và mỡ, không phải tăng cơ thực sự. Lạm dụng corticosteroid có thể gây phù nề, loãng xương, tiểu đường, suy tuyến thượng thận và nhiều biến chứng nguy hiểm khác.
Người tiêu dùng cần tránh tuyệt đối các sản phẩm không ghi rõ thành phần nhưng cho kết quả tăng cân quá nhanh.
c. Anabolic steroid (Testosterone, Oxymetholone, Nandrolone...)
Đây là các hormone đồng hóa có tác dụng tăng cơ và khối lượng cơ thể, thường dùng trong y học cho bệnh nhân suy kiệt. Việc sử dụng ngoài chỉ định có thể gây vô sinh, rối loạn nội tiết, tổn thương gan và tim mạch.
Những sản phẩm chứa hoạt chất kết thúc bằng “-one” hoặc “-olone” cần được xem là nguy hiểm và không được phép dùng tự do.
2. Nhóm hoạt chất an toàn hơn
Các sản phẩm chứa vitamin nhóm B (B1, B6, B12), lysine, kẽm, enzyme tiêu hóa (amylase, protease, lipase) hoặc thảo dược tự nhiên như nhân sâm, tảo xoắn, ashwagandha, maca được đánh giá là tương đối an toàn.
Những hoạt chất này giúp cải thiện tiêu hóa, tăng hấp thu dinh dưỡng, kích thích ăn ngon, tuy hiệu quả tăng cân chậm nhưng bền vững và ít gây tác dụng phụ.
Người tiêu dùng nên chọn sản phẩm có thương hiệu uy tín, tem chống hàng giả, hướng dẫn rõ ràng về liều dùng.
3. Cảnh báo khi đọc nhãn sản phẩm
Người dùng cần quan sát kỹ bao bì và thông tin trên nhãn. Các dấu hiệu nghi ngờ thuốc có chứa hoạt chất nguy hiểm bao gồm:
- Không có số công bố hoặc mã đăng ký.
- Quảng cáo “tăng cân cấp tốc” hoặc “hiệu quả chỉ sau vài ngày”.
- Viên thuốc có màu sắc sặc sỡ, mùi ngọt hoặc béo lạ thường.
- Gây cảm giác ăn khỏe bất thường, ngủ nhiều, tăng cân nhanh kèm mặt tròn, phù nề.
Những sản phẩm có đặc điểm trên thường chứa corticosteroid hoặc cyproheptadine liều cao, gây phụ thuộc và tổn hại gan – thận nếu dùng lâu dài.
Cách tăng cân nhanh, an toàn không dùng thuốc
Có rất nhiều phương pháp an toàn giúp bạn tăng cân hiệu quả. Dưới đây sẽ là một vài cách tăng cân nhanh không dùng dùng thuốc mà bạn có thể áp dụng hàng ngày.
Xây dựng thực đơn ăn uống, lành mạnh
Dinh dưỡng là yếu tố quyết định sự tăng hoặc giảm cân nặng. Nếu biết cách cân bằng dinh dưỡng phù hợp, bạn sẽ có thể kiểm soát được cân nặng như mong muốn mà không cần nghĩ đến việc “uống thuốc tăng cân có tốt không?”.
Mất cân bằng dinh dưỡng sẽ gây nên tình trạng thiếu cân hoặc thừa cân cho cơ thể. Vì thế, để khắc phục những tình trạng này, hãy tuân thủ các nguyên tắc xây dựng thực đơn dinh dưỡng sau đây:
Tính toán lượng calo
Nếu bạn muốn tăng cân, hãy đảm bảo lượng calo mỗi ngày bạn nạp vào cơ thể phải nhiều hơn lượng calo tiêu thụ. Trung bình với nam giới sẽ cần nạp khoảng 2.500 calorie / ngày. Với nữ giới chỉ cần khoảng 2.000 calorie / ngày.
Lựa chọn thực phẩm tăng cân lành mạnh
Như đã đề cập, thiếu cân thường là hệ quả của việc cơ thể bị mất cân bằng dinh dưỡng. Chính vì thế, việc lựa chọn nguồn thực phẩm để giúp cải thiện cân nặng lúc này là rất quan trọng. Một số thực phẩm giúp tăng cân lành mạnh mà bạn có thể thêm vào thực đơn như thực phẩm giàu protein (thịt, cá, trứng,...), rau củ quả (bí đỏ, khoai tây, bơ,...), phô mai,...
Chia nhỏ bữa ăn
Hãy luôn đảm bảo cơ thể được cung cấp 3 bữa chính / ngày. Ngoài ra, để giúp cơ thể nhanh hấp thu dinh dưỡng, bạn có thể tăng thêm các bữa phụ. Trung bình các bữa chính sẽ cách nhau 4 tiếng. Bữa phụ sẽ cách bữa chính 1 - 2 tiếng.
➩Xem thêm: Cách tính calo đơn giản dễ hiểu để tăng cân cho người mới
Ngủ đủ giấc
Ngủ đủ giấc chính là cách tăng cân nhanh không dùng thuốc hữu hiệu. Giấc ngủ chính là liệu pháp giúp cơ thể “sạc pin” sau quá trình vận động tiêu hao năng lượng. Ngoài ra, quá trình trao đổi chất cũng sẽ diễn ra trong lúc ngủ. Trung bình một người trưởng thành nên ngủ từ 6 - 8 tiếng mỗi ngày. Giấc ngủ tốt sẽ giúp bạn cải thiện tình trạng sức khỏe và suy nhược. Từ đó cân nặng cũng sẽ được tăng đáng kể.
Thường xuyên rèn luyện thể thao
Thường xuyên luyện tập thể thao không chỉ giúp cơ thể săn chắc mà còn có tác dụng thúc đẩy quá trình trao đổi chất. Thường xuyên vận động sẽ giúp bạn tiêu hao calorie. Từ đó cũng kích thích quá trình nạp calo vào cơ thể.
Gym, yoga hay aerobic đều là các bài tập phù hợp để tăng cân. Bên cạnh đó, hãy luôn thường xuyên nạp đủ nước cho cơ thể. Nước không chỉ giúp quá trình trao đổi chất diễn ra thuận lợi mà còn giúp bù lại lượng nước thiếu hụt trong quá trình tập luyện. Hỗ trợ quá trình tập luyện được hiệu quả hơn.
Kiểm tra sức khỏe định kỳ
Nếu quá trình sụt cân của bạn diễn ra liên tục và không có dấu hiệu cải thiện. Lời khuyên cho bạn lúc này là hãy nhanh chóng kiểm tra sức khỏe định kỳ. Một vài bệnh lý cũng sẽ dẫn đến việc sụt cân không kiểm soát.
Ngoài ra, kiểm tra sức khỏe định kỳ còn giúp bạn phòng ngừa và tầm soát các căn bệnh khác. Đồng thời, các bác sĩ cũng sẽ đưa ra cho bạn những lời khuyên và chế độ ăn uống phù hợp với thể chất của bạn. Từ đó, bạn sẽ có được phương pháp tăng cân phù hợp và thật sự hữu ích.
Bổ sung thêm men vi sinh, vitamin và các thực phẩm chức năng khác
Tiêu hóa không tốt cũng là một nguyên nhân phổ biến khiến cơ thể kém hấp thu. Bổ sung thêm các men vi sinh, lợi khuẩn, vitamin và thực phẩm chức năng sẽ là cách tăng cân nhanh không dùng thuốc mà bạn có thể lưu ý.
- Các thực phẩm chứa men vi sinh và lợi khuẩn (probiotics) bao gồm: sữa chua, trà Kombucha, bánh mì lên men, nấm sữa Kefir, dưa muối, phô mai, súp miso, tảo biển,...
- Một số vitamin cần thiết giúp cải thiện suy nhược cần bổ sung như: vitamin B, vitamin D, kẽm,...
Tăng cân là một quá trình đòi hỏi tính kiên nhẫn. Với câu hỏi “có nên uống thuốc tăng cân không?”, lời khuyên của Fitfood dành cho bạn là hãy cân nhắc trước khi sử dụng. Đồng thời chỉ nên sử dụng những thực phẩm được chỉ định từ bác sĩ. Ngoài ra, bạn cũng có thể tham khảo các thực đơn healthy tại Fitfood cùng chế độ tập luyện thích hợp để có được số cân nặng và hình thể ưng ý nhé.
